Tranh
Đông Hồ có được sức sống lâu bền và có sức cuốn hút đặc biệt với nhiều thế hệ
con người Việt Nam cũng như du khách nước ngoài cũng bởi những đề tài trên
tranh phản ánh đậm chất cuộc sống mộc mạc, giản dị, gần gũi gắn liền với văn
hoá người Việt.
Đôi
khi những bức tranh Đông Hồ còn được những nghệ nhân trang trí kèm theo những từ
chỉ dẫn hoặc những tứ thơ tình tứ, lãng mạn, như trên bức tranh Hứng Dừa là
“Trong như ngọc, trắng như ngà / Đây chèo đấy hứng cho vừa lòng nhau; trên
tranh Đánh ghen là “Thôi thôi một giận làm lành / Chị đừng tức giận cho nhục
lòng ta”… Cứ bóc tách từng lớp nang văn hoá hiện trên mỗi bức tranh Đông Hồ
cũng đủ cho chúng ta thấy vốn liếng văn hoá Việt thuần khiết và trong sáng, đa
dạng và vô cùng độc đáo.
“Tranh
Đông Hồ gà lợn nét tươi trong
Màu
dân tộc sáng bừng trên giấy điệp”
Không
phải tự nhiên tranh Đông Hồ được nhà thơ Hoàng Cầm nhắc đến đầy tự hào và kiêu
hãnh trong bài thơ “Bên kia sông Đuống” như một đặc sản nghệ thuật của vùng quê
Kinh Bắc. Cái làm nên nét đặc sắc độc đáo của tranh Đông Hồ chính là chất liệu
làm tranh, được chế biến thủ công từ các nguyên liệu có sẵn trong thiên nhiên:
Giấy làm từ cây dó, màu đỏ từ gạch non, màu vàng từ hoa điệp vàng, màu đen từ
lá tre đốt, màu trắng được nghiền từ vỏ sò, ốc… Trên cơ sở những màu sắc cơ bản
ấy người dân đã tạo thêm nhiều màu sắc khác nhau từviệc trộn lẫn các màu. Để hoàn thành một sản
phẩm, không kể khâu khắc tranh trên bản gỗ, có sẵn giấy và màu, người làm tranh
phải rất công phu, cẩn thận trong từng giai đoạn: sơn hồ lên giấy, phơi giấy
cho khô hồ, quết điệp rồi lại phơi giấy cho khô lớp điệp, khi in tranh phải in
từng màu lần lượt, nếu có 5 màu thì 5 lần in, mỗi lần in là một lần phơi… Cứ thế,
dưới ánh sáng mặt trời lấp lánh từng hình ảnh, đường nét của cảnh sắc thiên
nhiên, nếp sinh hoạt của người dân, những hình ảnh của cuộc sống thường
ngày...như “bừng” sáng trên giấy dó. Mọi giai đoạn đều thật công phu nên đòi hỏi
người làm tranh luôn cẩn trọng, cầu kì, chú ý đến từng chi tiết nhỏ để có được
một bức tranh đẹp.
Tranh
Đông Hồ có được sức sống lâu bền và có sức cuốn hút đặc biệt với nhiều thế hệ
con người Việt Nam cũng như du khách nước ngoài cũng bởi những đề tài trên
tranh phản ánh đậm chất cuộc sống mộc mạc, giản dị, gần gũi gắn liền với văn
hoá người Việt. Một vài tờ tranh bên cạnh mâm ngũ quả ngày Tết sẽ là thứ mà các
bà, các chị không thể quên khi đi chợ trong những ngày áp Tết. Đó là thói quen,
là tâm linh, tín ngưỡng gắn kết trong tư duy của mọi người dân Việt Nam. Nghệ
nhân Nguyễn Đăng Chế đã giải thích cho chúng tôi hiểu thêm về ý nghĩa của việc
dùng màu sắc sao cho phù hợp với mỗi đề tài khác nhau: nền màu đỏ cho tranh
đánh ghen để lột tả được cái nóng giận bực bội ngột ngạt của không khí lúc đó,
nền màu vàng cho cảnh vui tươi tràn ngập sắc xuân trên các bức tranh ngày tết,
nền màu hồng nhạt cho tranh làng quê yên bình …
Đôi
khi những bức tranh Đông Hồ còn được những nghệ nhân trang trí kèm theo những từ
chỉ dẫn hoặc những tứ thơ tình tứ, lãng mạn, như trên bức tranh Hứng Dừa là
“Trong như ngọc, trắng như ngà / Đây chèo đấy hứng cho vừa lòng nhau; trên
tranh Đánh ghen là “Thôi thôi một giận làm lành / Chị đừng tức giận cho nhục
lòng ta”… Cứ bóc tách từng lớp nang văn hoá hiện trên mỗi bức tranh Đông Hồ
cũng đủ cho chúng ta thấy vốn liếng văn hoá Việt thuần khiết và trong sáng, đa
dạng và vô cùng độc đáo.
Tuy
nhiên, điều đáng buồn là giờ đây tranh Đông Hồ không còn mang tính “thuần Việt”
như thời xưa mà đang dần bị thương mại hoá. Đến với chợ tranh Đông Hồ bây giờ,
người ta không còn được thấy cảnh tấp nập bán mua, cũng không còn cảnh người
người, nhà nhà ưa chuộng tranh Đông Hồ như ngày xưa nữa. Các thế hệ sau cũng ít
muốn học và theo nghề tranh truyền thống của cha ông vì quá vất vả mà lại ít lợi
nhuận. Du khách đến làng tranh bây giờ vẫn thấy cảnh phơi giấy nhưng đó lại là
giấy để làm hàng mã chứ không phải giấy dó in tranh...
Mặc
dù gần đây đã có nhiều dự án khôi phục lại làng nghề, phát triển du lịch làng
nghề truyền thống song làng tranh dân gian Đông Hồ vẫn chỉ đang tồn tại ở mức độ
"phảng phất", chưa thực sự được quan tâm đầu tư để phát triển. Hi vọng
trong tương lai gần, cùng với các làng nghề truyền thống khác trên cả nước,
làng tranh Đông Hồ sẽ tìm lại được vị trí vốn có của mình và ngày càng phát triển,
làm giàu thêm cho nền văn hoá đậm đà bản sắc của dân tộc Việt Nam.
Tổng hợp
Comments[ 0 ]
Đăng nhận xét