» » Phong tục cưới hỏi của người Thái Đen

Phong tục cưới hỏi của người Thái Đen

Thứ Tư, 24 tháng 9, 2014
Việc hôn nhân của các cặp nam – nữ thanh niên khi trưởng thành, đã trở thành quy luật và nguyên tắc chung chủa toàn xã hội nói chung, dân tộc Thái Điện Biên nói riêng. Nam nữ thanh niên kết hôn là bước ngoặt của cả cuộc đời … họ sẵn sàng đến chung sống với bạn đời trăm năm của mình để xây dựng tổ ấm gia đình? Do vậy giữa hai gia đình nhà trai – gái sẽ có những quy ước với nhau rất chặt chẽ thể hiện các nguyên tắc nghi lễ, nghi thức; nhất là về tư tưởng luôn thường đạo lý… khi tổ chức lễ thành hôn cho đôi lứa thanh niên cặp vợ chồng, đã trở thành thuần phong mỹ tục dân tộc Thái cho đến ngày nay.
Song trong quá trình phát triển, các nghi lễ cưới hỏi dân tộc Thái nay đã chịu ảnh hưởng và tiếp thu một số nội dung nghi lễ cưới hỏi theo trào lưu văn hoá mới của xã hội. Tuy nhiên tiếp thu nội dung có tính chọn lọc và được Thái hoá, phù hợp với các yếu tố kinh tế, xã hội, nhưng không làm mất đi bản sắc văn hoá Thái, qua các bước cưới hỏi.

A. PHONG TỤC ĂN HỎI:
Lấy vợ, lấy chồng"bạn đời trăm năm" đối với dân tộc Thái là việc rất hệ trọng, có ý nghĩa lớn đối với lứa đôi; hơn nữa thắt chặt mỗi quan hệ giữa hai gia đình, hai họ nhà trai và nhà gái… Do vậy họ rất thận trọng trong việc kén rẻ, kén dâu, nên có câu:
          "Lấy vợ xem tông, tậu trâu xem giống"
Song: Gái yêu chỉ để trong tâm
          Trai yêu quyết lấy bằng được!
Nhà trai chủ động sang đặt vấn đề về đôi trai gái giữa hai gia đình:
I. Sang thăm dò (Phay chám)
Bố mẹ chàng trai nhờ mấy bà khéo ăn nói trong họ sang nhà gái chơi thăm (đi không) nói chuyện vui đùa băng quơ về đôi trai gái đó: Thăm dò tìm hiểu về gia phong dòng họ, tốt, xấu, quan hệ xã hội… gia đình nhà gái ra sao? thăm dò nói chuyện xong thì xin phép về. Các bà báo cáo cuộc tiếp xúc bên nhà gái và có những lời nhận xét tốt xấu… Bố mẹ nhà gái cững ưng thuận và nhà trai thấy được…
II. Sang ướm hỏi (pay mai)
Nhà trai xét thấy nhà gái là gia đình hoà thuận, có nề nếp, con cái ngoan, chăm chỉ học hành… Do vậy đợt hai đi ướm hỏi, bố mẹ con trai nhờ ông (bà) mối đi theo để thây mặt nhà trai thưa chuyện về luật tục xe duyên cho đôi trai gái… Nhà trai mang sang một đôi gà (Trống + mái), hai chai rượu để làm bữa cơm tiếp bố mẹ nhà gái. Sau khi vào mâm hai bên nhà trai, nhà gái chúc nhau vài chén rượu thì chuyển sang nói chuyện về luật tục… đạo lý bản mường (xoay quanh về duyên số của đôi trai gái)… ví dụ:
Nhà trai:…
Muốn được đến ở cậy nhờ bóng mát nơi cha mẹ
Xin hầu đóm hầu lửa
Xin lấy giống mài hoa
Day mài tốt
Giống vải đẹp sợi nhỏ "phứm xáo"
Muốn được hạt giống về trồng
Muốn được con gái của cha mẹ về dựng nhà dựng cửa!
Nhà gái:…
Nói chơi một tý đỡ buồn thôi chú!
Có gì xin hãy nói thật
Mỗi lần đến thăm
Một lần đến ướm hỏi
Nếu muốn lấy thật sự thì sao lại đến nữa
Hai bên phải hỏi con mình cho kỹ đã
Muốn ăn phải kiên tâm
Muốn được phải kiên trì…
Thông qua nói chuyện rất tế nhị, rất văn hoá hai gia đình đã hiểu ý nhau, nhất trí đồng tình.
III. Sang ăn hỏi đứt giá trầu cau
- Nhà trai mang sang một đôi gà (trống + mái), hai chai rượu, hai gói vỏ chay, hai gói trầu cau, ngoài ra rượu, thịt thêm đủ tiếp nhà gái.
1. Mâm lễ trầu cau: được bày giữa sàn nhà, ông, bà, bố, mẹ bên nhà gái vào ngồi phái đầu mâm, bên nhà trai ngồi phía cuối mâm; ông (bà) mối thay mặt nhà trai thưa chuyện về luật tục xe duyên trai, gái khi trưởng thành phải xây dựng gia đình… và bên nhà gái có lời đáp lại… (bà đối đáp xe duyên), ví dụ:
- Nhà trai:
Như chỗ cha mẹ đây
Là nơi quen cũ, chốn gửi lòng
Nơi phát tán rộng, "Lúng ta" cũ
Là anh em thân hữu từ xưa
Mới mở cửa rộng, cậy cửa đón
Bắc cầu cho qua, bắc thang cho lên
Lên đến nhà, đến cửa
Xin mang gói trầu đến gửi
Gói câu đếm dạm
Xin được làm lễ đứt giá trầu cau với "Lúng ta"
- Nhà gái:
Nhà trai thưa với bố mẹ
Cha mẹ chàng nhờ ông mối bà mai đến tạn nhà "Lúng ta"
Đưa lời hay tiếng tốt
Có gói trầu đến hỏi
Gói cau đến dạm
Xin làm lễ đứt giá trầu cau với "Lúng ta"
Kể từ ngày, giờ này hai bên đã chính thức đặt vấn đề dứt điểm, không được thay lòng đổi dạ, con trai, con gái như đã có vợ, có chồng… Hai gia đình thống nhất ngày tốt, giờ đẹp để nhà trai sang nhà gái tổ chức cho hai con xong, nhà trai mở gói trầu cau ra mời nhà gái và mọi người trong mâm chai một miếng trầu cau và tạm kết thúc.
2. Nhà trai tiếp rượu:
Thực phẩm nhà trai mang sang và chủ động mổ, chế biến món ăn… bày mâm xong nhà trai mời nhà gái vào mâm! Vị trí ngồi như mâm lễ trầu cau, nhà gái ngồi phía đầu mâm, nhà trai ngồi phái dưới, phía yêu cầu người ta gả con gái cho mình, nhà trai phải tiếp và hầu rượu nhà gái. Đại diện nhà trai tuyên bố lý do… và mời nhà gái cùng nâng chén rượu chúc sức khoẻ nhau… sau đó nói chuyện về luật tục… giống như ở mâm lễ trầu cau… ví dụ:
- Nhà trai:
Lên đến nhà đến cửa
Lẽ ra:
Phải có mâm cỗ đẹp, bàn cỗ to đặt xuống mời "lúng ta"
Có đĩa đầu gà, cá gỏi tiếp đón bố mẹ bên này
Nhưng chúng tôi là nhà trai còn nhiều khó khăn
Chỉ có một chút gọi là theo lệ tục không thể bỏ qua
Xin"Lúng ta"
Chua đừng chê, ngọt đừng trách nhé…
- Nhà gái:
Cha mẹ, họ hàng của rể quý lên đến cửa đến nhà
Có mâm cỗ to, bàn cỗ đẹp
Rót rượu mời "Lúng ta"
Chúng tôi bên họ nhà gái xin vui mừng đón nhận…. xin chúc
cho bố mẹ, họ hàng của chàng rể mạnh khoẻ, sống lâu, làm ăn
phát đạt…

B. CÁC BƯỚC LỄ THÀNH HÔN:
Nhà trai mang sang nhà gái đủ xính lễ, vật cưới thì tiến hành các bước theo phong tục:
I. Lễ chải chăn đệm:
Đến giờ tốt bốn bà đã được chọn, tiến hành thủ tục chải chăn đệm cho cô dâu chú rể, nơi gian buồng cô dâu theo thứ tự: chải chiếu cô dâu trước đến chiếu chú rể chải lên trên; đệm cô dâu đến đệm chú rể; ga đệm cô dâu đến ga đệm chú rể; hai gối cô dâu chú rể đặt sát vào nhau, tiếp theo chân cô dâu chải xuống, chân chú rể phủ lên trên.
Bốn bà làm thủ tục chải đệm, cùng đó vừa có lời cầu may hạnh phúc cho cô dâu chú rể:
Chải đệm cho dầy
Chải chăn cho rộng
Chải đệm rộng lấy con gái con trai nhé!
Cuối cùng bốn bà mắc màn cưới rồi buông xuống chùm kín cả chăn đệm.
II. Lễ búi tóc ngược (Thái đen)
Cử một bà trong bốn bà chải chăn đệm cho cô dâu chú rể tiếp tục làm lễ búi tóc cho cô dâu; Mâm lễ đặt phía gian phòng cô dâu gồm:
- Đồ xích lễ búi tóc bố mẹ chồng đưa sang:
Hai búi tóc độn, Một cái châm cài tóc bằng bạc, tám sải vải trắng tự dệt, tám sải vải thổ cẩm, một sải thắt lưng tơ tằm, tiền nhiều ít tuỳ khả năng.
- Tặng phẩm bố mẹ vợ mừng lễ búi tóc cho con gái:
Bốn sải vải trắng tự dệt, bốn sải vải thổ cẩm, một sải thắt lưng tơ tầm, tiền nhiều hay ít tuỳ khả năng, một cái lược, một bát nước lã… để chải tóc cô dâu
Mâm lễ búi tóc chuẩn bị xong, cô gái sắp thành cô dâu, mặc váy áo đẹp và mặc áo dài mới choàng ra ngoài; song bà mẹ cô gái dắt tay cô gái đến ngồi bệt xuống chiếu trước mâm lễ búi tóc, có câu:
Ngồi xổm, ngồi bệt xuống giữa nhà
Búi tóc to đến duối giữa "quản"
Búi tóc mượt đến duối giữa nhà…
Bà mẹ thả duối tóc con gái xuống cho bên nhà trai tiến hành thủ tục búi tóc ngược (tẳng cẩu), bà được chọn đến chải tóc duối xong, lại nằm tóc chải ngược lên, lấy hai búi tóc độn trong mầm lễ độn thêm, sau đó búi tóc lên trên đỉnh đầu cô dâu cưới chồng; tiếp theo lấy trâm bạc trong mâm lễ cài lên búi tóc, lấy vòng cổ, vòng tay đeo cho cô dâu (nếu có).
Xong lễ búi tóc, bà mối thay mặt nhà trai có lời cảm ơn nhà gái đã có sự quan tâm, đồng tình ủng hộ, tạo điều kiện cho nhà trai tiến hành làm lễ cho hai con đạt kết quả tốt đẹp, thành vợ, thành chồng; Nói xong họ đẩy đôi vợ chồng mới vào trong màn cưới, một lúc sau mới được ra khỏi màn và đi tiếp khách bình thường.
III. Xướng lễ báo ma nhà:
Là phong tục không thể thiếu của dân tộc Thái, báo với tổ tiên…… Ví dụ:
Không nói không biết việc
Không xưng không biết tên
Không biết tên với bà "Liếng"
Không biết việc với con cái
Nàng "A" là chủ áo này
Bây giờ họ nhà trai đã tìm kiếm được
Có rượu, lợn, trầu cau đến báo ma nhà tổ tiên……..
Đưa hai vợ chồng trẻ đến lậy, ra mắt tổ tiên, mà nhà!
Chàng "B" con người ta giờ thành con rể tổ tiên nhà gái, hãy phù hộ cho đôi vợ chồng trẻ có con trai con gái với nhau, làm ăn phát đạt, vạn sự như  ý…
(hai vợ chồng trẻ lậy xuống một lậy)
IV. Rượu mừng lễ thành hôn:
Mo xướng lễ ma nhà xong! nhà trai cũng bày cỗ xong và mời khách hai họ nhà trai và nhà gái…….. cùng vào mâm, chủ hôn tuyên bố lý do; Hai gia đình nhà trai, nhà gái cùng nâng chén rượu chúc mừng hạnh phúc cho đôi vợ chồng trẻ…. sau đó ăn mừng xong là kết thúc!
Sưu tầm
 Hiện nay dân tộc Thái Điện Biên đa số thực hiện theo phong tục cưới hỏi như trên; Tiến hành các bước nhanh gọn, nhưng rất nghiêm túc và đầy đủ thủ tục, lời đối đáp, khuyên bảo hài hoà tế nhị, có bài bản đặm đà bản sắc dân tộc như: Các bước ăn hỏi, nhất là tổ chức lễ thành hôn: Lễ chải chăn đệm cho cô dâu chú rể; lễ búi tóc ngược (Thái đen) cho cô dâu… rất có ý nghĩa và đấy cũng là nội dung chính của cuộc hôn lễ mà thời gian tiến hành diễn ra nhanh gọn, ít nhân lực và ít tốn kém… cần được bảo tồn và phát huy.
Những nội dung không phù hợp với tiến trình phát triển của xã hội sẽ tự loại bỏ như: ở rể, vòng cổ, vòng tay, dây sợi tích, cúc bướm… hoặc ăn uống kéo dài hai ngày đêm tốn kém, hại sức khoẻ, mất thời gian… nay không còn nữa, cũng là bước tiến bộ của dân tộc Thái.

Dân tộc Thái dễ tiếp thu và bắt chước cái mới; Bắt chước cách tổ chức hôn lễ ở thị xã, thành phố, song nó cũng không phải mô hình chuẩn mực… nên đã phá vỡ những nét đẹp truyền thống của dân tộc; hiện nay khâu tuyên truyền về việc cưới, việc tang mới dừng lại ở: phải thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí… nhưng thực tế chưa có mô hình hay hướng dẫn, áp dụng, cần phải được nghiên cứu để tuyên truyền
Tags:
Chia sẻ:
Chia sẻ

Comments[ 0 ]


Đăng nhận xét